Türkiye'De Manevî Buhran - Din Ve Laiklik-Osman Turan “Avrupa’da ortaya çıkan laiklik, din ve mezhepler arası kıtâl ve mücadelelere, dindar ve dinsizler arasındaki çatışmalara son vermek, insanları mütecâviz bir tasuptan fikir ve vicdan hüriyetine saygı gösteren bir zihniyete kavuşturmak maksadıyla doğmuş, ilmî ve demokratik bir müesesedir. Türk-İslâm dünyasında din ve mezhepler arası cidî bir kıtâl veya tehlikeli bir tasup ve fikrî tahaküm mevcut olmadığından ve bu şekilde gözüken hareketler de aslında siyasî bir mâhiyeti hâiz bulunduğundan, Türkiye’de laiklik dinî ve içtimaî zaruretlerin bir neticesi olarak doğmuş değildir. Türkiye’nin geri kalması ve son devirlerde ilerleme vâdisinde istenilen hızı alamaması mesuliyeti, halkın cehâlet ve tasubuna değil, aydınların kifâyetsizliğine ve medeniyet dâvamızı yanlış teşhislerine, ve bu uğurdaki sakat teşebüslerine aitir; bu hususta, hatalı olarak tasup bir netice iken sebep sanılmıştır…” “… Laiklik, bu isabetsiz görüş ve teşhis dolayısıyla, tamamıyla bu mefhuma aykırı olarak, din ve fikir hüriyetini ortadan kaldıran bir tatbikata vasıta olmuştur…”